Çayın demli mi açık mı olduğunun yanında birde süzgeç kullanılarak mı doldurulduğu yoksa kullanılmadan mı doldurulduğu da büyük bir ehemmiyet arz ediyor. Kimi vatandaş için çay olduktan sonra süzgeçli, süzgeçsiz kıymetli olmasa da kimi süzgeç kullanılarak doldurulan çayı ağzına koymayacağını lisana getiriyor.
Genel olarak herkesin süzgeç kullanılmadan şekersiz içtiği çayın tazeliği ise renginden, kokusundan ve tadından anlaşılıyor. Rengi kan kırmızı olacak diyen de var, bulanık olmayacak diyende. Kokusu ise bardak buruna yanaştığında insanın içini ferahlatacak.
Tadına gelince; çay azıcık acı olacak lakin fazla olmayacak. Şayet içilen çay fazlasıyla acı ise katkı hususu vardır, az acı ise bayattır. Yani çayın tadında ki acılığında bir derecesi var.
“Kokusu insanı ferahlatacak”
İçeceği çayın kan kırmızı olması gerektiğini, çayın kalitesini renginden bile anlayabileceğini lisana getiren Osman Demirci isimli Rizeli vatandaş “Çayın rengi vişne suyu üzere olacak, kan üzere. Askerliği de çaycı olarak yapmıştım. Kaliteli çayı kokusundan da anlarım. Ne taze kokacak ne eski kokacak, ferahlatacak adamı. Günde en az da 16-17 bardak çay içerim” dedi.
“Katkılı çay hemen anlaşılır”
İçerisinde katkı unsuru olan bir çayın çabucak anlaşılabileceğini lisana getiren çay ocağı esnafı Yüksel Fener ise “Kaliteli çay şekersiz içilince anlaşılır. 20 dakikada demlenmiş olur. Olağan bir demlikten en fazla 15-20 bardak çay çıkar. Şayet çay katkı unsurlu olursa 40-50 bardak çay verir. Katkı unsurlu çay daha acı olur” tabirlerini kullandı.
“Süzgeçle doldurulan çay bana bayat geliyor”
Kimi çayı bardağa dolarken süzgeçten geçmeden içemezken, kimi ise süzgeçten geçen çayı ağzıma koymam diyor. Rizeliler ise bu mevzuda biraz daha hassas.
Bu hususta hassas olan Rizelilerden bir tanesi Sultan Taylan ise süzgeç kullanılarak doldurulan çayın kendisine bayat çay gibi geldiğini lisana getirerek “Çayın taze olup olmadığı tadından belirli olur. Süzgeçli çayı hayatta içmem. O çay bana bayatmış üzere geliyor. Çayın içerisinde ki tozun ağzına gelmesi lazım” dedi.
“Hem üretir, hem tüketiriz”
Rize’de esnaflık yapan Şaban Demirci ise çayı ürettikleri üzere içmeyi de çok sevdiğini lisana getirerek “Çayın tadından bayat olup olmadığını çabucak anlarım. Genelde bayat denk gelir bana. Biz çaydan anlarız hem üretir, hem tüketiriz. Çayı süzgeçsiz içerim. Onun o çay çöpü ağzıma gelecek” dedi.
“Çay bizim olmazsa olmazımız”
Çay içerken sadece süzgeç değil çay kaşığının bile çayın tadını bozduğunu düşündüğünü lisana getiren Kenan Osma ise “Yıllarca lokal ve kahvehane işlettiğim için çayın içmesinden de demlemesinden de anlarım. Birde doğma büyüme Rize’de olduğumuz için. Yani çay bizim olmazsa olmazımız.
Muhakkak çay içerken süzgeç kullanmam, çay kaşığı bile koydurmam içine ki çayın tadını bozuyor diye. O çayın taneleri ağzıma geldiğinde ayrı bir keyif alıyorum” tabirlerini kullandı.
“Süzgeçli çay sevilmez”
Günde ortalama 40 bardağın üzerinde çay tükettiğini ve asla süzgeç kullanmadığını lisana getiren Yusuf Köse de “Günde 40-50 bardak çay içerim. Kaliteli çayı içiminden anlarım. Mesela ağzımı buruşturacak.
Kesinlikle süzgeç kullanmadan içerim. Süzgeçli çay sevilmez. En azından ben sevmem. Ağzıma çay çöpünün gelmesi lazım” dedi.
“Çayın bardağı 50 kuruş olmalıdır”
Sokakta seyyar satıcılık yapan Dursun Civelek ismli vatandaş ise çay fiyatlarının yüksekliği eleştirerek “Günde 30 bardak çay içiyorum. Çayın taze olup olmadığını ben çabucak anlarım. İçerken anlarım, renginden anlarım. Süzgeçsiz içerim çayı, içerisinde tozu olacak.
1 bardak su (Çay) 1 buçuk, 2 lira. 30 bardak çay içsem 60 lira eder. 60 lira ben çaya verirsem emekli adamım daha ne yiyeceğim. Çayın bardağının 50 kuruş olması lazım. Yüzde 50 indirim sattığım eserlere ben yaptım lakin alan yok” dedi.
“Çay kesinlikle şekersiz içilmeli”
Çayın şekersiz içilmesi gerektiğini savunan Nihat Demir isimli vatandaş “Günde ortalama 5 bardak çay içiyorum. Çayın taze olup olmadığını ise evvel rengin anlayabiliyoruz. Rengi şayet bulanık değilse o çay tazedir. Bulanık bir rengi varsa bayattır.
Çayı süzgeçsiz ve ince belirli bardakta içeriz. Bizim Rizemize has ince aşikâr bardaklarda. Ayrıca çay kesinlikle şekersiz içilmeli. Genelde Rizeliler de zati şekersiz tüketir” tabirlerini kullandı.
“Kaliteli bir çay için; evvel su, sonra çay”
Kaliteli bir çay demlemek için gerçek bilinen yanlışların başında evvel çayı daha sonra suyu demliğe koymak geliyor. Çay markası kadar kıymetli olan bu durum şayet söylendiği üzere yapılmazsa çay demini süratli alıyor ve bir lezzet kaybı yaşanıyor. Çay demlemek için ısıtılan demliğin içerisine konulan suyun üzerine çay eklenmesi gerektiğini lisana getiren Aleyna Çoruk “Kaliteli bir çay demlemek için çayın markasını düzgün seçmemiz gerekiyor.
Akabinde suyu doldurduktan sonra çayı ekliyoruz ki çay suyun içerisinde boğulmasın ve yavaş yavaş demini alsın. Evvel çayı sonra suyunu koyarsak çay suyun basıncı altında kalır ve demini süratli alır. Bu da çayın lezzetini azaltır. Çayın demlenme mühleti 15-20 dakika ortasında değişiyor ve kazanın yani altta ki suyun ısısı da burada çok değerlidir. Kazan çok sıcak olursa bu defa çay yanar.
Altı çok süratli bir halde kaynarsa eza olur. Yavaş bir sıcaklıkla kaynaması gerekiyor. Şayet çok süratli kaynarsa çay yanar ve bu da lezzetini azaltır” tabirlerini kullandı.Kaliteli demlenen bir çayın tadından evvel kokusu ve renginden aşikâr olduğunu kelamlarına ekleyen Çoruk “Kaliteli bir çay içmek için yalnızca damak tadı değil, rengi de kıymetlidir, hatta kokusu da kıymetlidir. Taze çayın kokusu ve rengi kendisini her halde belirli eder” dedi.
“Çay her histe içilir”
Çay içmek için mazeret aranmadığını ve her duyguya ahenk sağlayan bir içecek olduğunu lisana getiren Rizeli işletmeci Mubin Yılmaz “Çay içerken öncelikle demliğe dikkat ederiz. Bakır demlikte demlenmiş olması gerekir. İnce belirli bardakta olması lazım, şayet mümkünse şekersiz olması lazım. Bir de Rize çayı olmasına itina gösteririz. Gerilimli olduğun vakit, sevinçli olduğun vakit, keyfin yerinde olduğu vakit, bizde her vakit çay içilir. Bizde birinci sırada çay gelir” dedi.
“Çayın adabı ince aşikâr bardaktan başlar”
İşletmeci Mubin Yılmaz çay içmenin bir adabı olduğunu ve o adabında ince belirli bardaktan başladığını da kelamlarına ekleyerek “Çay içmenin adabı ince belirli bardaktır. Bir numaralı adabı budur. Bana sorarsan bir de şekersiz olacak. Çay sohbeti arttırır, samimiyettir.
Kendi üzere sohbette sıcak olur. Bir de çayı dostunla içmen gerekir. Tat almak istiyorsan yanında bir de dostun olacak. Bizde buluşulduğunda ‘Hadi çay içelim’ denir, diğer bir şey denmez. Gelen konuğa de ‘Çay içer misiniz?’ diye sorarız” tabirlerini kullandı.